ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΛΙΑ & TΟ BLOG

 

Αυτό το blog είναι αφιερωμένο στη ζωγραφική του Ηλία Πασσίση. Αν ζούσε, είμαι σίγουρος πως θα το είχε φτιάξει από καιρό και φυσικά θα το είχε κάνει καλύτερο. Όσο η ζωή μας το επιτρέπει, εγώ και τ’ αδέρφια μου θα προσπαθούμε να κρατήσουμε τη μνήμη του ζωντανή και να κάνουμε το έργο του γνωστό και σ’ αυτούς που δεν έτυχε να το ξέρουν.  

Σ΄αυτό το Blog παρουσιάζονται οι πίνακες που περιλαμβάνονται στο άλμπουμ «ΗΛΙΑΣ ΠΑΣΣΙΣΗΣ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ» που εκδόθηκε το  2002 και συνθέτουν τον βασικό κορμό του έργου του για το διάστημα 1970-2002. Μελλοντικά ενδέχεται να παρουσιαστεί και μέρος από το υπόλοιπο έργο του, εφόσον κάτι τέτοιο είναι τεχνικά εφικτό. Το σύνολο των πινάκων του άλμπουμ εμφανίζεται στην κατηγορία ALBUM, ενώ για τη διευκόλυνση του επισκέπτη έχει γίνει καταχώρηση των ίδιων έργων και σε άλλες κατηγορίεςς, όπως:

1970-1974: έργα που εκπονήθηκαν κατά το διάστημα της δικτατορίας

1975-1983: έργα από το 1985 έως και την τελευταία του ατομική έκθεση ( «ΩΡΑ», Αθήνα, 1983)

1984-2002: έργα που δεν είχαν εκτεθεί, κατά τη διάρκεια της ζωής του.

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΕΣ: περιλαμβάνονται τα έργα που βρίσκονται σε πινακοθήκες και μουσεία.

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ: Θεματική ενότητα που περιλαμβάνει επτά έργα.

Μ.Π. 

Ο Ηλίας Πασσίσης (1944-2002) αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση στο χώρο της σύγχρονης ζωγραφικής τόσο για τη θεματογραφία του όσο και για την ιδιαίτερη τεχνική του στο σχέδιο και το χρώμα που του έδινε τη δυνατότητα για μια δυναμική και ταυτόχρονα ποιητική έκφραση των ιδεών του. Άνθρωπος της πόλης ο ίδιος, αντλούσε τα θέματά του μέσα από τους προβληματισμούς και τα βιώματα του σύγχρονου ανθρώπου που ζει, κινείται κι ονειρεύεται σε ένα περιβάλλον που γίνεται ολοένα πιο εχθρικό και αντίξοο απέναντί του. Η κριτική του διάθεση πάνω στα σύγχρονα προβλήματα δεν τον παρασύρει εν τούτοις σε κάποιο αδιέξοδο πεσιμισμό αφού, παρά την φθορά και την επικρεμάμενη απειλή, που απεικονίζεται με έναν ρεαλιστικό και ποιητικό ταυτόχρονα τρόπο,στους πίνακές του, υπάρχει πάντα σαν αντίβαρο μια συγκρατημένη αισιοδοξία σε λανθάνουσα μορφή. Όσοι γνώρισαν τον Ηλία Πασσίση από κοντά μπορούν να βεβαιώσουν πως τα στοιχεία που διακρίνει κανείς στη ζωγραφική του, δηλαδή την ειλικρίνεια, την σαφήνεια, τη συνέπεια και το ήθος, αποτελούν αντανάκλαση του χαρακτήρα του. Η ζωή και το έργο του ήταν συγκοινωνούντα δοχεία. Αδυνατώντας να συνταχθεί με τα κρατούντα περί την τέχνη «συναλλακτικά» και άλλα ήθη, μετά το 1983 ακολούθησε ένα σχεδόν «αναχωρητικό» δρόμο, αποφεύγοντας την παρουσίαση του έργου του σε ατομικές εκθέσεις. Συμμετείχε μόνο σε ομαδικές εκθέσεις μέσω των παλιότερων έργων του που είχαν στη διάθεσή τους η Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Βορρέ και άλλες συλλογές. Συνέχισε εν τούτοις, για τα είκοσι σχεδόν χρόνια που ακολούθησαν, να ζωγραφίζει εντατικά δημιουργώντας ένα αξιόλογο αριθμό σημαντικών έργων άγνωστων στο ευρύτερο κοινό. Η ανάγκη επικοινωνίας, αφού η τέχνη μπορεί μεν να ξεκινάει σαν ατομική υπόθεση καταλήγει όμως να είναι κοινωνικό γεγονός, του δημιούργησε την επιθυμία για τη δημιουργία ενός άλμπουμ που θα περιελάμβανε σχεδόν το σύνολο του έργου του από το 1970 και μετά. Αυτό θα λειτουργούσε σαν γέφυρα μιας κατ’ αρχήν αποκατάστασης της επαφής του έργου του με το κοινό. Στη συνέχεια σχεδίαζε την παρουσίαση των έργων στην Αθήνα και αλλαχού. Από τις δύο επιθυμίες του πρόλαβε να δει υλοποιημένη μόνο την πρώτη το 2002. Από το άλπουμ αυτό σταχυολογήσαμε ενδεικτικά τις απόψεις ανθρώπων της τέχνης και των γραμμάτων που ήταν κοινωνοί της δουλειά του και τις οποίες πααραθέτουμε αποσπασματικά.

                Ο τεχνοκριτικός Αλέξανδρος Ξύδης παρατηρεί: «…τα έργα του αποπνέουν έναν αέρα γνησιότητας και ειλικρίνειας που τα επιβάλλει. Η έκφρασή του με τον συγκεκριμένο αυτό τρόπο πηγάζει από επιτακτική οργανική ανάγκη.ç…το ποιητικό αισθητικό στοιχείο που βγαίνει από την τεχνική αρτιότητα με την οποία είναι εκτελεσμένα τα έργα του, οφείλεται ίσως στο ότι, όπως στις νεκρές φλαμανδικές φύσεις, ο σωρός των σκουπιδιών δεν είναι πιστή απόδοση ενός πραγματικού σωρού αλλά ανασύνθεση από πολλά επί μέρους σχέδια και παρατηρήσεις μελετημένες στο εργαστήρι. Έτσι αποχτούν την υφή μιας ενισχυμένης πραγματικότητας των αντικειμένων που θα ήταν σουρρεαλιστική αν η αντιπαράθεση των αντικειμένων δεν ήταν καθαρά φυσιολογική. Η Σοφία Καζάζη, τεχνοκριτικός, σημειώνει: «…ο Ηλίας Πασσίσης, επιλέγοντας τα απλά πράγματα, μετατρέπει ζωγραφικά τη γύρω μας πραγματικότητα, το πλαίσιο της ζωής μας που προσπερνούμε αδιάφοροι. /…το στοιχείο που συναρπάζει ιδιαίτερα στους πίνακές του είναι η υπερβατική γύρω ατμόσφαιρα που πλαισιώνει και συνοδεύει τα αντικείμενά του. Η συνάντηση αυτή του υπερρεαλιστικού κλίματος και της νεο-ρεαλιστικής απόδοσης, αφομοιωμένης ζωγραφικά στους πίνακές του, αποτελεί και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμά του». Ο ποιητής Θωμάς Γκόρπας χαρακτηρίζει τον Ηλία Πασσίση ως ελεγειακό της πόλης και γράφει: «…είναι ζωγράφος της πόλης. Και είναι νομίζω ο μόνος υπερρεαλιστής (και όχι σουρεαλιστής) ζωγράφος στην Ελλάδα. | …ο κόσμος του Ηλία Πασσίση είναι μια πολύ ομιλητική σιωπή, μια ακινησία με τις προϋποθέσεις της έκρηξης, είναι αυτά που βλέπει ένας καλλιτέχνης που επιμένει να είναι ευαίσθητος και συνάμα επιθετικός: αχρηστία και φθορά, θάνατοι πρωτοφανείς, τρόμος και φαρμακίλα για μια κοινωνία που ολοένα ξεχνάει να ζει και να πεθαίνει…». Ο ζωγράφος και γκαλερίστας Ασαντούρ Μπαχαριάν, που διηύθυνε το πνευματικό κέντρο «ΩΡΑ», σημειώνει: «…βλέποντας κανείς τη ζωγραφική του Ηλία Πασσίση δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί για το πώς κατορθώνει να μετουσιώνει την βαρβαρότητα και την ασχήμια του περιβάλλοντός μας σε εικαστικό γεγονός. Δεν πρόκειται για μια τυχαία φευγαλέα ματιά στα μέρη όπου συσσωρεύονται τα υπολείιμματα του αστικού χώρου, που προκαλεί μελαγχολία ενοχής και νοσταλγία απωλεσθέντος παραδείσου. Η ζωγραφική του Ηλία Πασσίση είναι η ματιά ενός ανθρώπου που δεν προσποιείται πως δεν βλέπει ή που ξεχνάει…». Η ιστορικός τέχνης Ελένη Αναστασίου αναλύοντας το έργο του Ηλία Πασσίση γράφει πως «…πάνω απ’ όλα είναι ένας διανοούμενος καλλιτέχνης εμπνεόμενος από εκείνους τους άξονες της κουλτούρας και του πολιτισμού που διαμορφώνουν την ιστορία. Αντιλαμβάνεται την τέχνη ως έναν ολοκληρωμένο κορμό γνώσης, εσωτερικής εμπειρίας και δανοητικού δυναμισμού, ως ποίηση στην οποία ο ρυθμός αλληλοεπιδρά με τη σκέψη και ως δημιουργία που είναι το αποτέλεσμα αλληλοεπίδρασης μεταξύ πάθους και λογικής. Τα έργα του Ηλία Πασσίση αναδεικνύουν μια ολόκληρη γκάμα «αισθητικών» κατηγοριών, όπως το δραματικό μέσα από το τραγικό, το αστείο ή το γελοίο μέσα από το σατυρικό και το πνευματώδες, το αλληγορικό και το ποιητικό μέσα από το λυρικό. Τα θέματά του είναι εικόνες του αστικού τοπίου (εγκαταλειμμένοι σκελετοί αυτοκινήτων, , σκουπίδια, μηχανές, βαρέλια, πλαστικά μπουκάλια κλπ.) αναδεικνύοντας τη φθορά, το θάνατο, την αποσύνθεση, τον τρόμο μέσα από την ωραιοποιημένη καθημερινότητα μιας κοινωνίας που ολοένα και πιο πολύ απομακρύνεται από το ονειρικό του τοπίο…». Στο κείμενο του ποιητή Νίκου Αντωνάτου  διαβάζουμε ότι «…η η επιμονή του ζωγράφου στην πιο έντρομη λεπτομέρεια κρατάει τεντωμένο το σχοινί, όπου η όραση ακροβατεί αναμεταξύ τεχνίτη και δημιουργού. Ότι βλέπουμε το γνωρίζουμε από πριν, αλλά ποτέ έτσι όπως παρουσιάζεται. Η καθημερινότητα, εσταυρωμένη εν μέσω γρήγορων και ευτελών αντικειμένων, αγωνιά. ç…Ο ζωγράφος Πασσίσης δεν μας υπόσχεται τίποτα. Δείχνοντάς μας με τρόπο χτυπητό τη ζοφερή πραγματικότητα του σήμερα, ανήμερα της απελπισίας,μας, θυμίζοντάς μας το Αριστοφανικό «απτήνες εφημέριοι, ταλαοί βροτοί, ανέρες εικελόνειροι», μας κινητοποιεί προβάλλοντας το πάλαι χαμένο μας όνειρο και καλώντας μας στη μόνη διέξοδο να ονειρευτούμε εκ νέου…».  Ο ιστορικός τέχνης Εμμανουήλ Μαυρομμάτης μαρτυρεί πως «…στην Ελλάδα ο Ηλίας Πασσίσης ζωγραφίζει με εκπληκτική ακρίβεια τοπία και υλικά της τεχνολογίας, μηχανές, κατεστραμμένα αυτοκίνητα, λάστιχα, ιμάντες, ρόδες. Αυτές οι φύσεις του τεχνολογικού τοπίου αποδίδουν στη ζωγραφική του Πασσίση, όσο πιο μακρυά γίνεται, την ικανότητα της τεχνικής του να δίνει πραγματικότητα και ζωή στον ψυχρό κόσμο της τεχνολογίας…». Ο ποιητής Δημήτρης Ιατρόπουλος σημειώνει: «…Ο Πασσίσης μετέχει του εικαστικού θαύματος ως ιερουργός και διόλου, ως πιστός έστω, παρατηρητής αυτού. çΑισθάνομαι, μπροστά σε ένα πίνακα του Ηλία, ότι ταξιδεύω μέσα στο έργο και στο τέλος το ‘εργο περνάει μέσα μου και ταξιδεύει σε μένα. Και αυτό δεν γίνεται επειδή είμαι ποιητής που ψάχνει, αλλά επειδή η ποίηση του έργου με βρίσκει και με συνδέει με αυτό υπαρξιακά. Εντάξει λοιπόν δικαιούμαι να σας το μαρτυρήσω πως το έργο του Πασσίση είναι ευθέως ποιητικό!». Ο αρχιτέκτων Ηλίας Κωνσταντόπουλος γράφει: «…ο Πασσίσης ζωγραφίζει ερήμους, τις ερήμους του τεχνικού πολιτισμού που αφήνει ο άνθρωπος στο πέρασμά του, όχι με τον θαυμασμό του Μπρεχτ για τις κρυφές κλασσικές αναλογίες των κτιρίων, αλλά απλά καταγράφοντας το εφήμερο της ύπαρξής μας. Τεχνολογικά επιτεύγματα που έχουν φθαρεί και έχουν απωλέσει το πρότερο κλέος και την αίγλη τους, νεκρές κυριολεκτικά φύσεις. Τα έργα του όμως είναι σκληρά. Μας δείχνουν τα πράγματα έτσι όπως είναι, γυμνά, χωρίς να τα εξωραϊζουν. Οι τσαλακωμένες λαμαρίνες και τα τσαλακωμένα υφάσματα είναι πτυχές ενός προσωπικού μαρτυρίου που ο ζωγράφος δεν αποζητά νοσταλγικά, αλλά μόνο περισυλλέγει σαν ρέκτης υπομονετικά. Τα αυτοκίνητά του είναι παρατημένα ερείπια με μηχανές ξεκοιλιασμένες και πεταμένα λάστιχα, οι πόλεις του αδιάφορες γωνίες, μαρκίζες μπαλκονιών και όψεις ακάλυπτων. Αδιάφορες, μα ειδωμένες με απόλυτη ακρίβεια και εξαντλητική απόδοση των λεπτομερειών, ανακτούν την ομορφιά εκείνη που μπορεί να διακρίνει ο ζωγράφος ανασύροντάς τα από τη λήθη στην οποία είναι καταδικασμένα, σαν κάποιος που μαζεύει και ξεσκονίζει τα απομεινάρια που άφησε στο διάβα του ο υλικός πολιτισμός…»

Ο Ηλίας Πασσίσης εμφανίζεται στη ζωγραφική επίσημα με το έργο του «Κωστής Παλαμάς» στον Παρνασό το 1969, όπου και βραβεύεται. Το έργο αυτό το δώρισε στο ομώνυμο Μουσείο της Ι.Π. Μεσολογγίου. Στη συνέχεια έλαβε μέρος και διακρίθηκε στις Πανελλήνιες Εκθέσεις το 1973 και το 1975. Ατομικά εκθέτει έργα το στην Αθήνα (Γκαλερί Ώρα, 1975), στην Θεσσαλονίκη (Γκαλερί Πανσέληνος, 1976), στο Παρίσι (Γκαλερί MOUFFE, 1977), στο Μεσολόγγι το 1978, στην Αθήνα (Γκαλερί Ώρα, 1983). Έλαβε μέρος και σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Αθήνα 1969, 1970, 1977, 1978, 1982. Ηράκλειο 1980, Αγρίνιο 1992, Ρόδος 1993, Todi Ιταλίας 1985, 1986). Έλαβε επίσης μέρος στην Έκθεση Εικόνες Ελληνικής Τέχνης στο Ζάππειο το 1979 και στην Έκθεση Σύγχρονοι Έλληνες Ζωγράφοι που οργάνωσε η Εθνική Πινακοθήκη με έργα της συλλογής του στην Αθήνα (1987) και στις Βρυξέλλες (1988, 2003). Με τη συλλογή του Μουσείου Βορρέ έλαβε μέρος σε περιοδεύουσες ομαδικές  εκθέσεις  στο Σικάγο 1985, στο Οντάριο Καναδά 1986, στην Ουάσινγκτον Η.Π.Α. 1986, στη Βικτώρια Καναδά 1987, στο Τορόντο Καναδά 1988, στην Οττάβα Κεμπέκ 1988, στην Σακβίγ, στη Νέα Υερσέη Η.Π.Α. 1989, στο Λος Άντζελες Η.Π.Α. 1989, και στο Σιάτλ  Η.Π.Α. 1990.

Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Μουσείο Βορρέ, στην Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, στο Μουσείο Κωστή Παλαμά, στην Πινακοθήκη Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.